Co to jest pigułka dzień po i jak działa? Potwierdzamy fakty, obalamy mity.

Są tematy, które wciąż, mimo postępu medycyny i powszechnego dostępu do wiedzy, owiane są niepewnością, niedopowiedzeniami, a czasem wręcz mitem, który powtarza się z ust do ust niczym legenda miejska. Jednym z nich jest tzw. „pigułka dzień po”. Dla jednych to zbawienie, dla innych powód do niepokoju, a dla wielu wciąż temat, o którym lepiej nie mówić zbyt głośno. A przecież mamy XXI wiek, w którym dostęp do informacji powinien iść w parze z rzetelnością. Dlatego czas przyjrzeć się temu, czym tabletka dzień po naprawdę jest, jak działa, kiedy warto z niej skorzystać. I co absolutnie nie jest prawdą, mimo że często bywa powtarzane.

Czym naprawdę jest pigułka dzień po i jak działa w organizmie kobiety?

Zacznijmy od samego początku, bez emocji, za to z faktami. Pigułka „dzień po” to potoczne określenie antykoncepcji awaryjnej. Jej celem nie jest zastąpienie regularnej antykoncepcji, lecz zadziałanie w wyjątkowej sytuacji, gdy doszło do ryzyka zapłodnienia: na przykład w wyniku pęknięcia prezerwatywy, pominięcia tabletki antykoncepcyjnej, czy też stosunku bez zabezpieczenia. To forma wsparcia, coś w rodzaju „planu B”, który ma za zadanie zapobiec ciąży, a nie ją zakończyć. I to właśnie tutaj pojawia się pierwszy mit, który warto obalić.

Pigułka dzień po nie jest środkiem wczesnoporonnym. Działa przede wszystkim poprzez opóźnienie lub zahamowanie owulacji, czyli momentu, w którym jajeczko zostaje uwolnione z jajnika. Jeżeli nie ma jajeczka – nie ma zapłodnienia. Nie dochodzi więc do połączenia komórki jajowej z plemnikiem. Jeśli jednak owulacja już nastąpiła, skuteczność tabletki może być mniejsza i to również trzeba wiedzieć.

Na rynku dostępne są dwie główne substancje czynne stosowane w antykoncepcji awaryjnej: lewonorgestrel np. preparat Escapelle i uliprystal – preparat ellaOne. Działają one w nieco odmienny sposób i mają różne okna skuteczności. Levonorgestrel najlepiej działa do 72 godzin po stosunku, natomiast uliprystal – do 120 godzin, czyli do 5 dni. Im szybciej jednak zostanie zażyta tabletka, tym większa szansa, że spełni swoje zadanie. Czas w tej sytuacji naprawdę ma znaczenie. Zegar tyka od razu po ryzykownym stosunku.

Fakty kontra mity: rozprawiamy się z błędnymi przekonaniami

Gdyby zebrać wszystkie nieporozumienia wokół tabletki dzień po, można by stworzyć osobną encyklopedię mitów. Jeden z najpopularniejszych to przekonanie, że po zażyciu tabletki nie można już zajść w ciążę w tym samym cyklu. To nieprawda. Tabletka opóźnia owulację, ale nie zatrzymuje jej na stałe. Jeśli więc kobieta ponownie współżyje bez zabezpieczenia, nawet kilka dni później, wciąż może dojść do zapłodnienia. Dlatego po zastosowaniu antykoncepcji awaryjnej zaleca się stosowanie dodatkowej ochrony do końca cyklu.

Kolejnym mitem jest przekonanie, że tabletkę można stosować „profilaktycznie”, na przykład po każdym stosunku. To zupełnie błędne i bardzo niebezpieczne podejście. Antykoncepcja awaryjna, jak sama nazwa wskazuje, przeznaczona jest tylko na wyjątkowe sytuacje. Częste stosowanie tych tabletek może zaburzyć cykl hormonalny, prowadzić do nieregularnych miesiączek i niekorzystnie wpłynąć na zdrowie kobiety. To rozwiązanie awaryjne, nie styl życia.

Nieprawdziwe są też obawy, że zażycie tabletki dzień po może prowadzić do bezpłodności. Nie istnieją dowody naukowe, które by to potwierdzały. Jednorazowe użycie nie ma wpływu na zdolność do zajścia w ciążę w przyszłości. W sytuacji doraźnej, przy jednorazowym zażyciu, to rozwiązanie bezpieczne. Oczywiście jak w przypadku każdego preparatu hormonalnego, mogą pojawić się skutki uboczne: bóle głowy, mdłości, plamienia, przesunięcie terminu miesiączki. Ale są one zazwyczaj krótkotrwałe i łagodne.

Pigułka dzień po: kiedy warto rozważyć przyjęcie i jak wygląda procedura?

Decyzja o przyjęciu antykoncepcji awaryjnej często nie jest łatwa. To moment stresu, niepewności i emocjonalnego napięcia. A jednocześnie to sytuacja, w której czas odgrywa ogromną rolę. Dlatego warto wiedzieć, jak wygląda procedura uzyskania tabletki. W Polsce od 1 maja 2024 roku tabletki dzień po – konkretnie ellaOne są dostępne na receptę dla osób poniżej 18. roku życia, natomiast osoby dorosłe mogą zakupić je w aptece bez recepty. To ułatwienie, które ma na celu zwiększenie dostępności i możliwość szybszej reakcji. Aptekarz może jednak zadać kilka pytań dotyczących stanu zdrowia, by upewnić się, że nie ma przeciwwskazań.

W sytuacji, gdy dostęp do apteki jest utrudniony, na przykład w weekend lub święto, coraz więcej kobiet korzysta z teleporad lekarskich, dzięki którym recepta może zostać wystawiona online w ciągu kilku godzin, a realizacja odbywa się natychmiast po otrzymaniu e-recepty. To wygodna forma pomocy, która sprawdza się szczególnie wtedy, gdy liczy się każda godzina. Warto też pamiętać, że antykoncepcja awaryjna nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. To ważne uzupełnienie wiedzy, zwłaszcza w kontekście przygodnych kontaktów seksualnych. W takich przypadkach nie należy zapominać o testach i profilaktyce.

Mądrość i odpowiedzialność – czyli jak mówić o antykoncepcji bez wstydu

Choć temat antykoncepcji awaryjnej bywa wciąż kontrowersyjny, czy to z powodów światopoglądowych, kulturowych czy religijnych, warto go oswajać. Mówienie otwarcie o dostępnych metodach ochrony przed nieplanowaną ciążą nie jest promowaniem lekkomyślności. To promowanie świadomej odpowiedzialności. Kobieta, która decyduje się na zastosowanie tabletki dzień po, podejmuje świadomy wybór. Często trudny, ale konieczny. I ma prawo do wiedzy, wsparcia i braku oceniania.

Nie chodzi przecież o to, by tabletka ta stała się elementem codziennej apteczki. Chodzi o to, by w sytuacji wyjątkowej, która może przytrafić się każdej z nas, była dostępna, zrozumiała i pozbawiona otoczki wstydu. To kwestia zdrowia publicznego, edukacji i szacunku do kobiecej autonomii. Rozmowy o antykoncepcji awaryjnej powinny być prowadzone nie tylko w gabinetach lekarskich, ale także w szkołach, mediach, domach. Im mniej tabu, tym więcej świadomości. A świadomość to najlepsza forma prewencji. Znacznie skuteczniejsza niż milczenie i lęk.